Ken je dat? Je bent gestart aan een project/taak/opdracht, de deadline komt steeds dichterbij en je blijft het werk maar voor je uitschuiven.
Uiteindelijk zit je de avond van tevoren tot middernacht (of later) als een bezetene te werken om het af te krijgen. Wordt het dan zoals je het wilde? Ehm, nee.
Dit was ik dus, met deze blog. Ik was ruim op tijd begonnen en had de deadline 4 dagen naar voren gehaald. En toch heb ik er veel en veel te lang over gedaan en zat ik uiteindelijk op de dag zelf nóg dingen aan te passen.
En nu heb ik deze blog gepubliceerd, terwijl ik nog minimaal 29 dingen kan noemen die beter moeten.
Hallo, perfectionisme!
Maar perfectionisme, wat is dat nou precies? Is het alleen maar ongezond of zitten er ook gezonde kanten aan? Wat zijn de oorzaken en gevolgen van perfectionisme? In deze blog vertel ik het je allemaal.
En aan het eind, net als je misschien wel denkt “dit is echt klote”, strooi ik gelukkig nog met wat lichtpuntjes.
Eerst de prima versie: gezond perfectionisme
“Het streven naar volmaaktheid bij het uitvoeren van een taak, een werk, enz.”. Dit is de eerste definitie volgens de Dikke Van Dale. Hier is sprake van de gezonde versie van perfectionisme.
Perfectionisme kan een goede eigenschap zijn, als het je helpt om het beste uit jezelf te halen. Nauwkeurig en precies willen werken is een kwaliteit, die bijvoorbeeld je baas of je klant ook van je mag verwachten.
Je verlangt dan veel van jezelf en streeft naar kwaliteit, maar je weet dan wel degelijk wanneer je tevreden mag zijn over het resultaat. Je kunt de hoofd- van de bijzaken onderscheiden en weet welke details niet belangrijk zijn.
Als er iets misgaat of niet lukt, ben je niet meteen van slag, maar probeer je het op te lossen. Je bent niet overbezorgd, niet echt bang om fouten te maken en je kunt goed omgaan met (opbouwende) kritiek. Fouten en feedback zie je als een manier om te leren en te groeien.
Als jij op deze manier perfectionistisch bent, helpt het je groeien en brengt het je vooruit.
Nu de kloteversie: ongezond perfectionisme
Perfectionisme wordt pas een probleem, als het doorslaat naar ongezonde proporties. Als het ervoor zorgt dat je totale perfectie van jezelf eist, je overdreven verwachtingen van jezelf hebt die je niet waar kunt maken, falen verschrikkelijk is en je eigenlijk nooit tevreden bent over jezelf.
De Dikke Van Dale zegt het onwijs mooi met een tweede definitie: “het stellen van te hoge eisen, doordat men het relatieve in de waarde van het object niet kan inzien.” Het gaat hier over kwaliteit (willen) leveren die zinloos of onnodig is en waar je hoofd- en bijzaken niet meer van elkaar kunt scheiden.
Een leuk voorbeeld is het opvouwen van je hoeslakens: alle hoeken moeten precies op elkaar, er mag niks uitsteken en het moet een prachtige rechthoek, of vierkant, zijn. Je begint ook twee keer opnieuw, omdat het je niet lukt. Als je dan eindelijk dat perfect opgevouwen hoeslaken hebt… leg je het in de kast. In de la, of op een plank achter een deur. Juist, waar je het niet ziet! Herkenbaar, anyone?
Dit ongezonde perfectionisme zorgt er voor dat je een enorme druk plaatst op jezelf en de lat enorm hoog legt. Die hoge lat beïnvloedt hoe je denkt over jezelf en dus je gevoel van eigenwaarde. Je gevoel van eigenwaarde is gebaseerd op de goedkeuring van anderen, op externe factoren dus, en dat maakt je kwetsbaar.
Maar het is gewoon niet mogelijk om altijd en overal het allerbeste resultaat te bereiken, dus stel je jezelf regelmatig teleur. Je let vooral op wat er allemaal niet gelukt is, in plaats van dat je je focust op wat er wél gelukt is, ook al gaat het hier om de bijzaken versus de hoofdzaken.
Je twijfelt vaak aan jezelf en kritiek van anderen, ook opbouwende, kan ervoor zorgen dat je in de verdediging schiet. Als perfectionist heb je, als gevolg van dit alles, helaas vaak een laag zelfbeeld.
Waarom doe je jezelf dit in godsnaam aan?
Misschien ben je je ervan bewust, misschien niet, maar perfectionisme komt voort uit angst. Angst om te falen, om de controle te verliezen, of om niet gewaardeerd te worden. Of een combinatie ervan, of zelfs allemáál (jup, dat kan, geloof me).
Je gebruikt je perfectionisme om waardering of liefde te krijgen. Als perfectionist heb je de overtuiging dat je niet deugt als iets niet helemaal lukt of fout gaat, want: alles of niets en alleen alles is goed. Deze overtuiging heeft zich (vaak tijdens de jeugd) in je brein genesteld en voedt jouw gedachten en gedragingen.
Wat zijn de gevolgen van ongezond perfectionisme?
Als je vooral gericht bent op het leveren van foutloze prestaties, ben je vaak juist minder productief en effectief. Huh? Ja! Je vertoont namelijk uitstelgedrag of je verliest je helemaal in details (je weet wel, die details die totaal niet belangrijk zijn), waardoor je veel langer bezig bent met iets dan noodzakelijk.
Dit is precies waar ik last van had tijdens het schrijven van deze blog! Vooruitschuiven, nog een beetje, nog een beetje, tot het de allerlaatste avond was en zelfs de dag van de deadline zelf. En in de tussenliggende periode zat ik steeds maar weer te googelen, want misschien vond ik wel nieuwe info die ik nog niet gebruikt had.
Ook is er weinig ruimte voor creativiteit, groei en plezier. Uit vrees voor kritiek of negatieve feedback deel je je werk vaak niet met anderen of begin je niet eens aan bepaalde dingen. Want hé, als niemand een eindresultaat ziet, kan het ook niet slecht zijn, toch?
Vaak blijf je graag in je comfortzone en pak je taken aan die je al kent, zodat je zeker weet dat succes verzekerd is.
Helaas is perfectionisme vaak júíst de oorzaak van fouten. Omdat je bang bent om fouten te maken, leg je de lat zó (onhaalbaar) hoog dat er juist fouten worden gemaakt. En dit zorgt weer voor het gevoel van falen en dat je niet goed genoeg bent.
Shit. Wat nu?
De ugly truth over perfectionisme is dus dat het een diepgewortelde, ongezonde manier van denken en handelen is die je sloopt. Soms figuurlijk, soms letterlijk. Als jij er last van hebt, maak je het jezelf zo onnodig ontzettend moeilijk en ontzeg je jezelf een boel plezier en ontspanning.
Maar kennis is macht. Nu je weet wat perfectionisme precies is en hoe het werkt, kun je er wat aan gaan doen. Net als ik. Ik ben er wel een beetje klaar mee en het is tijd om een dikke vette middelvinger op te steken naar mijn perfectionisme, BAM!
In mijn komende blogs ga ik je laten zien hoe ik die middelvinger dan precies opsteek en neem ik je mee in mijn aanpak. Perfectionisme is denk ik nooit helemaal uit te bannen, maar de boel een beetje bedwingen moet te doen zijn, toch? Who’s with me?